گوهر ادیان در گزارش قرآن

گوهر ادیان توحید است و گوهر دیندارى عبودیت. نویسنده پس از تفکیک مفهومى دو واژه »گوهر« و »ذاتى« نخست به روشهاى کشف گوهر دین پرداخته و از سه احتمال نام مى‌برد یکى عقل، دیگر شهود و سوم خود آموزه‌هاى دین و سپس با  نقد دو روش نخست، شیوه سوم را مى‌پذیرد، آن گاه معیارهایى را براى کشف گوهر دین از آموزه‌ها مطرح مى‌کند مثل تحلیل متون دینى، بررسى زیر ساختهاى نظام آموزه‌ها، فرهنگ دینداران و رفتار دینداران. در ادامه به فلسفه شناسایى گوهر ادیان از طریق قرآن اشاره مى‌کند و آن را تنها راه منحصر و معتبر مى‌داند. سپس دو دیدگاه کلى در رابطه با گوهر ادیان را مطرح مى‌کند: 1- انسان محور و 2- اثر محور. در گروه نخست، دیدگاه‌هایى قرار دارد که دین را پدیده انسانى مى‌داند و نویسنده با نقد این دیدگاه‌ها به گروه دوم پرداخته و از آن به چند نظریه اشاره مى‌کند و سپس دیدگاه قرآن را بررسى مى‌کند و بر این باور است که قرآن، توحید در عالم تکوین و تشریع را گوهر همه ادیان الهى مى‌داند و براى اثبات این ادعا زوایاى مختلف آیات را مورد بحث قرار مى‌دهد: 1- آیاتى که انسان را به جلوه‌هاى قدرت، حکمت و ربوبیت الهى در عالم تکوین و تشریع دعوت مى‌کند، 2- آیات مربوط به پیامبران در تاریخ، 3- دعوت اهل کتاب به توحید به عنوان نقطه مشترک و 4- نگاه زبان شناسانه به آیات. در پایان به نقش وحدت گوهر ادیان پرداخته و به چند اثر قطعى و احتمالى آن از جمله نجات‌بخشى ادیان اشاره مى‌کند و با نقد آن معتقد است که نجات‌بخشى ناشى از گوهرِ تنها نیست بلکه گوهر و صدف هر دو در آن نقش دارد.